از لحاظ کاربرد دیزل ژنراتور و مولدهای برق به چهار دسته کلی دیزل ژنراتور اضطراری، دیزل ژنراتور دائم، دیزل ژنراتور پایه و دیزل ژنراتور چند منظوره تقسیم میشوند. که در ادامه به تفصیل هرکدام را معرفی و مورد تحلیل و بررسی قرار میدهیم.
دیزل ژنراتورهای اضطراری
یکی از مهم ترین کاربردهای دیزل ژنراتور ها، استفاده آن ها در موارد اضطراری محسوب میشود. بسیاری از مکان ها وجود دارند که حتی لحظه ای نمیتوانند بدون برق به حیات خود ادامه دهند. از جمله میتوان به بیمارستان ها اشاره کرد. در یک بیمارستان قطع برق میتواند فاجعه بار باشد. بسیاری از دستگاه ها در اتاق عمل و دستگاه های حفظ حیات بیمارانی که اوضاع وخیمی دارند نیاز دائم به برق دارند. برخی از کارخانه ها و واحدهای تولیدی هم در صورت قطع برق متضرر میشوند. چرا که بسیاری از دستگاه های آن ها برای سالم ماندن باید به صورت مداوم مشغول به کار باشند. دستگاه هایی در این مراکز وجود دارد که در صورت خاموش شدن احتیاج به یک فرایند ریکاوری برای راه اندازی مجدد دارند که بسیار زمان بر است. واین زمان تلف شده، خود باعث توقف سایر قسمت های تولیدی و بی استفاده ماندن نیروی انسانی فعال در مجموعه خواهد شد.
از طرفی برق سراسری که در دسترس همگان قرار دارد همیشه قابل اعتماد نیست. این برق در نیروگاه ها تولید میگردد و توسط تجهیزات انتقال، به منازل، بیمارستان ها، مراکز تولید و … میرسد. برخی از تجهیزات انتقال برق مثل مقره را قبلا بررسی کرده ایم و متوجه شدیم که این تجهیزات هم بسیار مستعد خرابی هستند. حال هر خرابی در قسمت تولید برق یا شبکه های انتقال قدرت میتواند قطعی های چند ساعته برق را به دنبال داشته باشد.
موضوع دیگری که حائز اهمیت است این است که نمیتوان از ترس قطع شدن ناگهانی برق سراسری، کل مجموعه را، در بیمارستان ها یا مراکز تولیدی، کارخانه ها و … به برق مولد ها و دیزل ژنراتور ها متصل کرد. به این دلیل که سوخت مصرفی مولد های برق قیمت زیاد ارزانی ندارند. حال چطور میتوان مشکل را حل نمود؟ پاسخ را میتوان در دیزل ژنراتور اضطراری پیدا نمود.
یک دیزل ژنراتور یا مولد اضطراری به صورت هوشمند این مشکل را حل نموده است. در قسمت صفحه کنترل مولد اضطراری فناوری خاصی به کار برده شده است که به محض قطع برق دیزل ژنراتور اضطراری را استارت زده و برق مجموعه را دوباره به خوبی تامین میکند. دیزل ژنراتور اضطراری معمولا ماهانه بیشتر از چند ساعت کار نمی کند. چرا که قطع برق به ندرت اتفاق می افتد و در صورت بروز بلافاصله توسط متخصصین برق سراسری موضوع حل و دوباره برق وصل میشود. پس این دیزل ها در عین حال که نقش بسیار مهمی دارند، خرج و به قول معروف استهلاک بسیار پایینی را به مدیران مجموعه تحمیل می کنند.
نکاتی که ذکر آن درباره مولد و دیزل ژنراتورهای اضطراری لازم به ذکر است این است که؛ درست است که این دیزل ها ماهیانه فقط چند بار روشن می شوند و زمان روشن ماندن آنها به ندرت از 2 یا 3 ساعت تجاوز میکند؛ ولی نیازمند مراقبت و رسیدگی به صورت 2 یا حداکثر 3 روز یکبار را دارند.
دیزل ژنراتور دائم
دیزل ژنراتور های دائم بیشتر مصرف های نیروگاه مانند دارند. سایز بسیار بزرگ آن ها را میتوان در نیروگاه ها مشاهده نمود. به طور مثال می توان به نیروگاه سیکل ترکیبی اشاره کرد که در آن در دو نوبت از شبکه های موازی شده دیزل ژنراتور ها استفاده می شود.
دیزل ژنراتور دائم، در سایز های کوچک تر هم بسیار کاربرد دارد. بسیاری از مراکز تولیدی و کارخانه ها در محل هایی واقع شده اند که در آنجا به شبکه های پخش برق سراسری دسترسی وجود ندارد. پادگان های مرزی هم مثال دیگری برای استفاده از دیزل ژنراتور های دائم محسوب می شوند. بسیاری از معادن هم در جاهایی واقع شده که برق سراسری به آن قسمت ها نرسیده. این معادن معمولا در دل کوه ها قرار دارند و توزیع برق به آن قسمت ها حتی در آینده هم امکان پذیر و نخواهد بود. چرا که هزینه کردن برای رساندن برق سراسری به این مناطق هم فقط برای استفاده مجموعه استخراج معدن توجیه پذیر و به صرفه نیست. آن هم معدنی که بعد از مدتی ذخایر خود را از دست می دهد و دیگر قابل استفاده نخواهد بود. حال اگر با کلی هزینه برق سراسری به این معدن کشیده شود، این شبکه توزیع هم با از دور خارج شدن معدن بلا استفاده خواهد شد.
اینجاست که دیزل ژنراتور های دائم راهگشا هستند. به راحتی می توان جریان و ولتاژ مورد نیاز مجموعه را از این دیزل ژنراتور یا مولد های دائم برق به دست آورد. حال گاهی ممکن است مجموعه به جریان و ولتاژ بالا نیازی نداشته باشد؛ مثل پادگان های مرزی. که در این صورت یک دیزل ژنراتور پاسخ گوی نیاز آن محل خواهد بود. و گاهی ممکن است ولتاژ و جریان بسیار بالای مورد نیاز باشد که میتوان با موازی کردن چند دیزل ژنراتور که توان مصرفی مورد نیاز رسید. البته این موازی کردن کار بسیار حساس و دقیقی است که باید توسط کارشناسان خبره انجام شود.
در مورد نگهداری از این نوع از دیزل ژنراتور ها هم باید دقت کافی را به عمل آورد تا طول عمر مولد دائم افزایش یابد. دراین باره باز هم می توان به اپلیکیشن دیزل بان اشاره نمود. میتوان این نرم افزار را در حالت دیزل ژنراتور دائم تنظیم کرد تا بهترین راهکار ها و زمان بندی ها را برای مراقبت از مولد دائم در اختیار ما قرار دهد.
دیزل ژنراتور پایه
این نوع از دیزل ژنراتور ها در واقع مرز میان مولد های اضطراری و دائم محسوب میشوند. دیزل ژنراتور هایی که در این دسته طبقه بندی می شوند نه به طور دائم روشن هستند و نه به اندازه ی مولد های اضطراری بدون کاربرد باقی خواهند ماند و در صورت روشن شدن هم اینگونه نیست که فقط به اندازه ی نهایتا یکی دو ساعت روشن باشند. به طور مثال می توان به دیزل ژنراتورهایی اشاره کرد که در نمایشگاه ها مورد استفاده قرار میگیرند. مولد هایی که در کمپ ها یا اردوگاه ها، مورد استفاده قرار می گیرند هم در دسته ی مولد های پایه تقسیم میشوند.
این دیزل ها به خوبی قدرت تامین برق را مثلا تا 12 ساعت دارند ولی بهتر است از آن ها توقع روشن ماندن به صورت دائمی را نداشته باشیم. چرا که با گذشتن ساعت کارکرد این دیزل ژنراتور ها از ساعت مجاز استهلاک آن ها به شدت افزایش می یابد.
شاید سوال شود که چرا با وجود دیزل ژنراتور های دائم باید از این نوع مولد استفاده کنیم. در حالی که میتوان با دیزل ژنراتوره های دائم با خیال راحت و بدون نگرانی از استهلاک بالا به راحتی به برق مطلوب دسترسی داشت. همان طور که حدس زدید پاسخ در قیمت پایین تر این دیزل ها در برابر دیزل های دائم است. البته موارد کارشناسی دیگری هم وجود دارد ولی مهم ترین عامل استفاده از این نوع از دیزل ژنراتور ها قیمت آن ها به شمار می رود.
البته با توجه به توصیه های کارشناسان خبره میتوان به راحتی و سال ها از این دیزل ژنراتور ها استفاده نمود.
دیزل ژنراتور چند منظوره
این نوع از دیزل ژنراتور ها به ندرت مورد استفاده قرار میگیرند. در واقع میتوان گفت یک دیزل ژنراتور چند منظوره، مولدی دائم است که دارای صفحه کنترل وصل خودکار برق در هنگام قطع برق سراسری نیز میباشد. در برخی از مراکز و مجموعه های تولیدی به خاطر بعضی از ملاحظات مهندسی هم از برق سراسری استفاده میشود، هم از دیزل ژنراتور ها. در این صورت دیزل به صورت دائم مشغول کار خواهد بود ولی در هنگام قطع برق به صورت اتوماتیک به توان تولیدی خود می افزاید تا کمبود برق سراسری را جبران نماید.